Katalog wystawy "Perspektywa dziwaczna w Polsce"

Katalog „Perspektywa dziwaczna w Polsce. Wystawa starych druków, rękopisów i dzieł anamorficznych”, jest podsumowaniem zarówno wystawy pod tym samym tytułem która odbyła się w Bibliotece Jagiellońskiej w czerwcu 2016 roku oraz projektu badawczego "Perspektywa dziwaczna w Polsce. Próba skompletowania i usystematyzowania informacji oraz materiałów dotyczących zainteresowania rzutem anamorficznym na terenie Polski", nr 2012/07/N/HS2/00679 finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki w ramach grantu PRELUDIUM 4 dla młodych naukowców bez stopnia doktora. Perspektywa dziwaczna, zwana też anamorfozą, jest zagadnieniem interdyscyplinarnym łączącym w sobie zarówno nauki ścisłe, takie jak geometria, perspektywa czy optyka, z naukami humanistycznymi m.in. z historią sztuki, malarstwem. Dzieła anamorficzne zawierają w sobie tajemnicę, wymagają od obserwatora wyobraźni i oczytania z zakresu sztuk wizualnych oraz znajomości matematyki i fizyki. Wiedza ta jest niezbędna, aby prawidłowo zastosować odpowiedniego kształtu powierzchnię lustrzaną oraz dostosować kąt obserwacji i w rezultacie zobaczyć anamorficzne dzieło w niezdeformowanej postaci. Wpływ anamorfozy na inne dziedziny obrazowania w sztuce polskiej nie jest w pełni poznany.

W książce można znaleźć zarówno opis realizacji projektu, rys historyczny powstania perspektywy dziwacznej na świecie i jej związek z polską, a na sam koniec jest krótki opis wystawy.

Część katalogową możemy podzielić na trzy główne części. W pierwszej są opisane przykładowe dzieła, zajmujące się rzutem perspektywicznym. Choć nie ma w nich bezpośredniego odwołania do anamorfozy, to często możemy zauważyć, że rzutowanie anamorficzne było konsekwencją rozważań nad rzutowaniem perspektywicznym i różnymi jego przypadkami, nad cieniem rzucanym przez różne bryły w zależności od umieszczenia źródła światła. 

Drugą, najważniejszą, częścią katalogu są stare druki prezentujące rzutowanie anamorficzne. Zostały one podzielone na dwie grupy. Pierwsza grupa ukazuje techniki konstrukcji anamorfoz oraz przedstawia wiele przykładów zastosowań różnych metod konstrukcji i poszczególnych rodzajów anamorfoz. Druga grupa obejmuje traktaty, które swoją tematyką nie odnoszą się bezpośrednio do anamorfoz i technik ich konstrukcji, jednak na niektórych ich rycinach widnieją anamorfozy i ich zastosowania. 

Ostatnią część stanowią druki, w których mowa jest o quadraturze, jako że w szczególnych przypadkach możemy ją zaliczyć do anamorfozy zwijalnej walcowej wklęsłej.

W publikacji zostało opisanych blisko 50 obiektów, pochodzących przeważnie ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej – starodruków przechowywanych w Sekcji Starych Druków lub Sekcji Zbiorów Graficznych i Kartograficznych oraz kilka prac graficznych, wypożyczonych dzięki uprzejmości Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie. Można również podziwiać anamorficzne dzieła współczesnych polskich artystów: Sławomira Chrystowa, Marcina Czaji, Ryszarda Paprockiego, Zofii Szczęsnej i Elżbiety Wierzbickiej, do których komentarze napisali sami artyści.

Ponadto prezentowane i analizowane są kopie rękopisów i grafik, w których pojawia się wątek anamorfozy. Oryginały reprodukowanych obiektów znajdują się w zasobach: Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (rękopisy), Fundacji XX. Czartoryskich w Krakowie (rycina Jana Ziarnki) oraz Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (ryciny Pietro Testy oraz Sebastiana Le Clerc'a).(tekst promocyjny ze strony ISBN).

Twórcą projektu graficznego jest Krzysztof Tomaszewski a wydawcą jest Expo Graphic.

Okładka katalogu, projekt K. Tomaszwskiego

Katalog został rozesłany do wielu bibliotek w Polsce z prośbą o włączenie go do zbiorów biblioteki. 

Lista bibliotek i instytucji które otrzymały egzemplarz katalogu.

• Biblioteka Główna Politechniki Gdańskiej (Pracownia Zbiorów Zabytkowych i Starych Druków) 
• Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego 
• Biblioteka Główna Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 
• Biblioteka Główna Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej(Czytelnia Zbiorów Specjalnych) 
• Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego 
• Biblioteka Instytutu Historii Sztuki UJ 
• Biblioteka Jagiellońska 
• Biblioteka Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Lublinie 
• Biblioteka Muzeum Narodowe w Gdańsku 
• Biblioteka Muzeum Narodowego w Poznaniu 
• Biblioteka Muzeum Narodowego w Warszawie 
• Biblioteka Muzeum Narodowego we Wrocławiu 
• Biblioteka Narodowa 
• Biblioteka Naukowa PAU I PAN w Krakowie (Czytelnia Zbiorów Specjalnych) 
• Biblioteka Politechniki Warszawskiej
• Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (Zbiory Specjalne) 
• Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy, Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego 
• Biblioteka PWT we Wrocławiu 
• Biblioteka Śląska 
• Biblioteka Śląska (Czytelnia Zbiorów Specjalnych) 
• Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 
• Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (Czytelnia Zbiorów Specjalnych) 
• Biblioteka Uniwersytecka w Łodzi 
• Biblioteka Uniwersytecka w Łodzi (Czytelnia Zbiorów Specjalnych ) 
• Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu 
• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie 
• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (Gabinet Starych Druków ) 
• Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu 
• Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (Oddział Starych Druków) 
• Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (Oddział Zbiorów Graficznych) 
• Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (Odział Rękopisów) 
• Biblioteka Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu 
• Biblioteka Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (Zbiory Specjalne) 
• Biblioteka Uniwersytetu Zielonogórskiego 
• Biblioteka Warszawskiej Prowincji Kapucynów w Zakroczymiu 
• Biblioteka Wydziału Matematyki i Informatyki UJ 
• Biblioteki Raczyńskich (Dział Zbiorów Specjalnych) 
• Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka (CINiBA) (Czytelnia Zbiorów Specjalnych) 
• Fundacja XX. Czartoryskich 
• Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego 
• Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica 
• Muzeum Sztuki Łódź 
• Muzeum Śląska Cieszyńskiego 
• Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego 
• PAN Biblioteka Gdańska (Dział Zbiorów Specjalnych) 
• PAN Biblioteka Kórnicka 
• Société Historique et Littéraire Polonaise - Bibliotheque Polonaise de Paris 
• Stowarzyszenie Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie 
• Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie (Dział Zbiorów Specjalnych) 
• Wojewódzka i Miejska Biblioteka im. C. Norwida w Zielonej Górze 
• Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Dział Rękopisów) 
• Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Dział Starych Druków)

Katalogu nie można kupić, można go było wygrać w konkursie ogłoszonym w czerwcu br oraz w sierpniu. Mamy jednak nadzieję, że osoby zainteresowane tą publikacją bez problemu będą mogły z niej skorzystać w najbliższej bibliotece z listy. Jeśli uznają Państwo, że jest jeszcze biblioteka w Polsce, która powinna otrzymać egzemplarz naszego katalogu a nie ma jej na liście prosimy o kontakt.  

Anamorficzne psy

W starych drukach najczęściej anamorficznej deformacji poddawane są brodate twarze, jednak możemy zauważyć też upodobanie do psów.

W dziele Samuela Maroloisa, Opera mathematica ou oeuvres mathematiques traictans de geometrie, perspective, architecture, et fortification par Samuel Marolois, ausquels sont aioints les fondements de la perspectiue, et architecture, de I Vredm. Vriese, augmentee et corrigee, en diuers endroicts par le mesme auteur... 2. Perspective content la teorie, et practicque d'icelle. a la Haye chas Henr. Hondius, Hagae –Comitis: Ex Officina Henrici Hondi. 1614, Rysunek CC.LXXV przedstawia zaczerpnięty od Vignola schemat anamorfozy równomiernie wydłużonej. Widzimy psa oraz jego rozciągniętą postać przypominającą karykaturę basseta [Balltrusaitis J. str. 43] Przy konstrukcji siatki deformacyjnej nie uwzględniono kąta promieni wzrokowych. Regularna siatka naniesiona na rysunek psa, została rozciągnięta na długość, poszczególne elementy siatki deformacyjnej są identyczne między sobą, przy wyznaczaniu długości boków poszczególnych prostokątów siatki deformacyjnej nie wzięto pod uwagę miejsca ani kąta pod jakim znajdować się powinien punkt obserwacji. 

Samuel Marolois, Opera mathematica ou oeuvres mathematiques traictans de geometrie.

Identyczną rycinę znajdujemy również w traktach tego samego autora PERSPECTIVE content la THEORIE, et PRACTIQVE, d'icelse par SAM. MAROLOIS. a la HAYE ches HENR. HONDIUS, a la Haye: chez HENR. HONDIUS. 1614, ARS PERSPECTIVA QUAE CONTINET THEORIAM & PRACTICAM EIUSDEM AUTORE SAMUELE MAROLOIS, Hagae Comit: Hollandiae apud Henr Hondium Cum privill, Arnhemij apud Johannem Janssonium Bibliopolam. 1615, Mathematicorum sui seculi facile principis, GEOMETRIA THEORETICA AC PRACTICA: CONTIENS Linearum, superficierum, ac corporum quorumlibet dimensionum regulas, demonstrationes & figuras perfectissimas Studio at qut opera ALBERTI GIRARDI, Mathematici Cl. recognita & multis notis illustrata, AMSTELODAMI: Sumptibus ac typis IOANNIS IANSSONII. 1633, OPUS MATHEMATICUM; Mathematicorum sui seculi facile principis, OPTICAE Sive PERSPECTIVAE PARS PRIMA: CONTINENS Praeter regulas ac demonstrationes Opticae perfectissimas, Geometriae, Fortificationis, & praesertim Architecturae figuras accurates. Opus non solum Mathematicis, sed et Pictoribus, Architectis, Lapicidis ac Fabris perutile & necessarium, AMSTELODAMI: Sumptibus ac typis IOANNIS IANSSONII. 1633.

Bardzo podobną ilustrację możemy znaleźć w traktacie Henrego Hondiusa, INSTRVCTION En la Science DE PERSPECTIVE PAR HENRY HONDIVS, Enla Haye: 1625. (na frontyspisie: Hagae Comitum Holandiae: Cum Privillegio. 1622). Ilustracja 24 łudząco przypomina tą, którą odnajdujemy w dziełach Samuela Maroloisa. Przedstawia ona postać psa wydłużoną czterokrotnie równomiernie za pomocą prostego kratkowania. Siatka kwadratowa została regularnie wydłużona bez uwzględnienia kąta obserwacji. Otrzymana w ten sposób siatka deformacyjna, zbudowana jest z identycznych prostokątów, przez co siatka ta nie uwzględnia w swej budowie ani wysokości ani kąta pod jakim znajdować się powinien punkt obserwacji. Opis do tych ilustracji znajduje się na stronach 16-18 traktatu.

  

H. Hondius, INSTRVCTION En la Science DE PERSPECTIVE PAR HENRY HONDIVS

Postać psa odnajdujemy również w rysunkach Gerarda Jeana Ignace Isidora Grandvilla w książce UN AUTRE MONDE TRANSFORMATIONS, VISIONS, INCARNATIONS ASCENSIONS, LOCOMATIONS, EXPLORATIONS, PEREGRINATIONS EXCURSIONS, STATIONS COSMOGONIES, FANTASMAGORIES, REVERIES, FOLATRERIES FACETIES, LUBIES METAMORPHOSES, ZOOMORPHOSES. LITHOMORPHOSES, METEMPSYCOSES, APOTHESES ET AUTRES CHOSES PAR GRANDVILLE, PARIS: H. FOURNIER, LIBRAIRE-EDITEUR RUE SAINT-BENOIT 7. 1844. Ilustracje w opowiadaniu "Les grands et les petits" (strony 157-168) zawierają karykaturalnie rozciągniętych bohaterów, przypominających karły i olbrzymy o wydłużonych i skurczonych członkach, a także wydłużone psy (prawdopodobnie bassety) [Balltrusaitis J. str. 150]. Jednak deformacje te nie są precyzyjnie wyliczone. Zniekształcenie bohaterów nawiązuje bezpośrednio do tytułu opowiadania o "Dużych i małych".

Gerard Jean Ignace Isidore Grandville, UN AUTRE MONDE TRANSFORMATIONS.

Egzemplarze tych dzieł można znaleźć niemal w każdej większej bibliotece w Polsce i za granicą.

Zofia Szczęsna

Jeszcze przez ponad tydzień na wystawie "Perspektywa dziwaczna w Polsce" w Bibliotece Jagiellońskiej będzie można zobaczyć anamorficzne dzieło Zofii Szczęsnej "Osobliwość".

Zofia Szczęsna, Osobliwość, 2013

 Czytelnia Liberatury w Artetece Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie

Zofia Szczęsna - artystka interdyscyplinarna zajmująca się działaniem na granicy sztuki i nauki (przede wszystkim matematyki i astrofizyki). W 2014 roku z wyróżnieniem ukończyła Wydział Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (dyplom magisterski nagrodzony medalem Rektora ASP), obecnie doktorantka na macierzystym Wydziale. Brała udział w ponad 50 wystawach w kraju i za granicą, organizowała oraz współorganizowała 17 projektów i wydarzeń artystycznych oraz interdyscyplinarnych (również w ramach przewodniczenia grupie Banda oraz Kołu Artystyczno-Naukowemu podczas studiów magisterskich). Laureatka wielu nagród i wyróżnień, takich jak np. Stypendium Twórcze Miasta Krakowa (2013), nagroda w konkursie organizowanym przez Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ "Od mikroświata do Wszechświata. Nauka inspiracją sztuki" (2014), stypendium Rektora ASP dla najlepszych studentów (2012-2014) oraz stypendium Rektora ASP dla najlepszych doktorantów (2014-2016). Obecnie współpracuje z ośrodkami naukowymi w Polsce i Niemczech jednocześnie działając w sferze sztuk wizualnych jako twórca, kurator i animator kultury.

Prezentowana praca powstała w formie notatnika zawierającego myśli towarzyszące mi podczas lektury pierwszych tekstów dotyczących ogólnej teorii względności i czarnych dziur. Załamania czasoprzestrzeni, wygięcia i jej zakrzywienie powstające wokół osobliwości stały się dla mnie inspiracją w poszukiwaniu tematów prac plastycznych w tekstach naukowych i popularnonaukowych związanych z fizyką, przede wszystkim astronomią. Odczucia, wrażenia, przeżycia powstałe w wyniku próby zrozumienia zjawisk fizycznych zawarłam w tym przypadku w książce zrealizowanej przy użyciu anamorfozy cylindrycznej. Tematyka prac podyktowała technikę - napisane przeze mnie teksty na temat zakrzywienia czasoprzestrzeni można odczytać jedynie na zakrzywionej powierzchni lustra cylindrycznego. Tego rodzaju realizacje dały początek moim obecnym poszukiwaniom, gdzie proces researchu naukowego zbiega się z działalnością w obrębie sztuk wizualnych. Prace plastyczne przestały być "na temat" zagadnień naukowych, zlały się z nimi i stały ich częścią. Amorficzna książka świetnie dokumentuje początek mojego działania na granicy sztuki i nauki.

Zofia Szczęsna, Osobliwość, 2013

Czytelnia Liberatury w Artetece Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie

o WYSTAWIE "Perspektywa dziwaczna w Polsce"

Na wystawie zostało zaprezentowanych blisko 50 oryginalnych obiektów, pochodzących przeważnie ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej – starodruków przechowywanych w Sekcji Starych Druków lub Sekcji Zbiorów Graficznych i Kartograficznych oraz kilka prac graficznych, wypożyczonych dzięki uprzejmości Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie. Możemy również podziwiać anamorficzne dzieła współczesnych polskich artystów: Sławomira Chrystowa, Marcina Czaji, Ryszarda Paprockiego, Zofii Szczęsnej i Elżbiety Wierzbickiej.

Ponadto prezentowane są kopie rękopisów i grafik, w których pojawia się wątek anamorfozy. Oryginały reprodukowanych obiektów znajdują się w zasobach: Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (rękopisy), Fundacji XX. Czartoryskich w Krakowie (rycina Jana Ziarnki) oraz Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (ryciny Pietro Testy oraz Sebastiana Le Clerc'a).

Ekspozycję możemy podzielić na trzy główne części. W pierwszej znajdują się przykładowe dzieła, zajmujące się rzutem perspektywicznym. Choć nie ma w nich bezpośredniego odwołania do anamorfozy, to często możemy zauważyć, że rzutowanie anamorficzne było konsekwencją rozważań nad rzutowaniem perspektywicznym i różnymi jego przypadkami, nad cieniem rzucanym przez różne bryły w zależności od umieszczenia źródła światła.

Drugą, najważniejszą, częścią wystawy są stare druki prezentujące rzutowanie anamorficzne. Zostały one podzielone na dwie grupy. Pierwsza grupa ukazuje techniki konstrukcji anamorfoz oraz przedstawia wiele przykładów zastosowań różnych metod konstrukcji i poszczególnych rodzajów anamorfoz. Druga grupa obejmuje traktaty, które swoją tematyką nie odnoszą się bezpośrednio do anamorfoz i technik ich konstrukcji, jednak na niektórych ich rycinach widnieją anamorfozy i ich zastosowania.

Ostatnią część wystawy stanowią druki, w których mowa jest o quadraturze, jako że w szczególnych przypadkach możemy ją zaliczyć do anamorfozy zwijalnej walcowej wklęsłej.

Dodatkowo na samym końcu ekspozycji można obejrzeć animacje Tomasza Lenarcika. Pierwsza pokazuje oryginalny fresk Emanuela Maignana, którego szkic znajduje się w traktacie Perspectiva horaria sive de horographia gnomonica tvm theoretica […] (sygn. BJ, SSD, 392155 III). Monumentalne dzieło znajduje się w klasztorze Trinita Dei Monti w Rzymie, skąd też pochodzą zdjęcia wykorzystane do animacji. Druga prezentuje rycinę Jana Ziarnki Para kochanków (Sygn.: XV-R.9349, własność Fundacji XX. Czartoryskich w Krakowie). Dzięki animacji możemy zaobserwować jak autor w zmyślny sposób poprzez anamorfozę ukrył w rycinie scenę erotyczną. Choć animacje nie w pełni oddają iluzję i tajemniczość epatującą z oryginalnych anamorficznych dzieł, to jednak pozwalają widzom w łatwiejszy sposób zrozumieć zasadę ich działania.

Tekst pochodzi z folderu wystawy "Perspektywa dziwaczna w Polsce"

KONKURS

Od 1 do 21 czerwca br. w Krakowie w ponad 20 miejscach będzie można znaleźć plakat Naszej wystawy „Perspektywa dziwaczna w Polsce”. W związku z tym chciałam ogłosić konkurs, na odnalezienie jak największej liczby plakatów. Osoba która znajdzie i sfotografuje najwięcej plakatów w różnych miejscach w Krakowie wygra oficjalny katalog wystawy.

Ponad stu stronicowy katalog o którym pisze, zostanie wydany po zakończeniu wystawy (na wystawie będzie jednak do zabrania na pamiątkę mały folder), nie będzie możliwości go kupić ani, z powodu niskiego nakładu, nie będzie rozdawany na wystawie. Dlatego konkurs to niepowtarzalna okazja do zdobycia go i otrzymania dedykacji od autora, czyli mnie ;)

Zasady konkursu: wystarczy zrobić zdjęcie (nawet telefonem) znalezionemu na terenie Krakowa plakatowi wystawy „Perspektywa dziwaczna w Polsce” tak, aby było widać plakat i mniej więcej miejsce-otoczenie w którym się znajduje, żeby była pewność, że zdjęcia pochodzą z różnych miejsc, a nie że to różne zdjęcia jednego plakatu. Zdjęcia można wysyłać na bieżąco na adres adamorfoza[@]gmail.com w tytule maila wpisując „konkurs”, a w treści maila podając swoje imię i nazwisko oraz miejsce wykonania zdjęcia (ulica, budynek). Ja po zakończeniu konkursu, posumuje wysyłane przez Państwa maile ze zdjęciami.

Biorąc udział w konkursie wyrażają Państwo tym samym  zgodę na wykorzystanie zdjęć na stronach promujących wystawę (oczywiście zostaną podpisane, że to Państwo są ich autorami) oraz, że są Państwo autorami tych zdjęć. Niestety trochę formalności musi być.

Zdjęcia można nadsyłać od 1 do 22 czerwca, w przypadku osób robiących zdjęcia na kliszy, które wymagają wywołania, skany zdjęć mogą zostać nadesłane do 26 czerwca.
Wyniki konkursu ogłoszę 1 lipca br.
W przypadku remisu, spośród uczestników w taką samą liczbą sfotografowanych plakatów wyłonię trzech zwycięzców drogą losowania.
Dodatkowo osoba, wykonała najciekawsze wg mojej subiektywnej oceny zdjęcie również dostanie nagrodę-katalog!

Wystawa "Perspektywa dziwaczna w Polsce" 8-29 czerwca 2016 r.

W czerwcu (od 8 do 29 czerwca) w Krakowie w Bibliotece Jagiellońskiej będzie można zobaczyć wystawę "Perspektywa dziwaczna w Polsce. Wystawa starych druków, rękopisów i dzieł anamorficznych" (więcej o wystawie w odpowiedniej zakładce).
Organizatorem wystawy jest Wydział Matematyki i Informatyki UJ oraz Biblioteka Jagiellońska, a kuratorem wystawy jest Ada Pałka (tj. ja :)

Strona wydarzenia na FB

Wystawa jest skromnym, acz ważnym podsumowaniem ponad trzy letnich badań nad zagadnieniem anamorfozy (zwanej też perspektywą dziwaczną) w Polsce.

Wernisaż planowany jest na 8 czerwca na godz. 17:30 i odbędzie się w sali wystawowej Biblioteki Jagiellońskiej (wejście od ul. Oleandry).

Jednak zapraszamy już wcześniej, gdyż od godziny 10 rano Ryszard Paprocki i Marcin Czaja, będą tworzyć na oczach przechodniów i czytelników ogromną, 2x4m anamorfozą "3D" na podłodze biblioteki.

Projekt Ryszarda Paprockiego, źródło

O 15:00 w sali konferencyjnej odbędą się warsztaty rysowania anamorfoz dla dorosłych, młodzieży i dzieci. Zapisy trwają. 

Rys. namalowany przez uczestnika poprzednich warsztatów

A dla spragnionych wiedzy o anamorfozie, po wernisażu odbędzie się wykład o 18:15, w którym opowiem o początkach anamorfozy, jej przykładach ze świata oraz o jej licznych zastosowaniach.

Poprzedni wykłady, który odbył się w Otwartej Pracowni

fot. Anna Chomczyńska

Jako, że nie każdy może pojawić się w środku tygodnia na wernisażu, dodatkowo zaplanowaliśmy w dwie kolejne soboty tj. 11 i 18 czerwca oprowadzanie kuratorskie. Będę obecna (ja-kurator) na sali wystawowej od 10 do 14. Planujemy oprowadzanie o pełnych godzinach, lub jak zbierze się grupa.

Zdjęcie z poprzedniej wystawy, która odbyła się w Stacji Naukowej PAN w Paryżu

w ramach o polsko-francuskiego spotkania badaczy XVIII wieku, na temat Rzeczypospolitej i Francji w XVIII stuleciu

W imieniu swoim i organizatorów serdecznie zapraszam.

Ada Pałka

Warsztaty rysowania anamorfoz - 8 czerwca 2016 r.

W dniu 8 czerwca br. planowe jest otwarcie wystawy "Perspektywa dziwaczna w Polsce. Wystawa starych druków, rękopisów i dzieł anamorficznych" (więcej informacji o wystawie TUTAJ). W ramach wydarzeń towarzyszących wernisażowi planowane są warsztaty z rysowania anamorfoz.

Udział w warsztatach jest bezpłatny, jednak w związku z ograniczoną liczbą materiałów i miejsc na sali prowadzone są zapisy.

W celu zapisania się na warsztaty należy wysłać maila na adres adamorfoza[at]gmail.com w tytule wpisując "wasztaty - zapisy" podając w treści maila Imię i Nazwisko, miejscowość, informacje czy jest się uczniem/studentem/nauczycielem oraz nazwa szkoły/uczelni (jeśli dotyczy).

W przypadku młodszych uczestników i grup zorganizowanych niezbędna jest obecność opiekuna. Zapisy trwają do wyczerpania miejsc. Nie ma ograniczeń wiekowych, jednak w przypadku młodszych uczestników będziemy prosić o pomoc w tłumaczeniu opiekunów/rodziców.

Na czym będą polegać warsztaty i jak je samemu poprowadzić można przeczytać TUTAJ.
Zapraszamy również nauczycieli, którzy chcą się "przeszkolić" i w przyszłości samemu prowadzić takie warsztaty dla swoich uczniów.

Strona wydarzenia z aktualnymi informacjami TUTAJ.

Sławomir Chrystow

Na czerwcowej wystawie w Bibliotece Jagiellońskiej wśród dzieł współczesnych polskich artystów znajdą się prace Sławomira Chrystowa.

Artysta polsko-bułgarski, urodzony w 1976 roku w Warnie. Dyplom w pracowni drzeworytu na Wydziale Grafiki w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem i grafiką warsztatową. Dwukrotny laureat Grand Prix NGM w Krakowie, Stypendium Twórczego Miasta Krakowa, oraz Grand Prix w konkursie graficznym "En Busca del paraiso perdido" w Granadzie (Hiszpania) w roku 2015.

Sławomir Chrystow z anamorficznym dziełem "Para" (linoryt)

Sławomir Chrystow (o anamorfozie):
"Moja przygoda z anamorfozą, o ile można tak powiedzieć, zaczęła się dzięki drugiemu tomowi Archiwum wyobraźni, wydawnictwa "Słowo obraz terytoria", poświęconemu anamorfozie. Choć wcześniej już znałem portret dwóch ambasadorów Holbeina i anamorficzną czaszkę na pierwszym planie, nie wiedziałem tak naprawdę o anamorfozie nic. Dopiero lektura książki i pokazane w niej przykłady pobudziły moja wyobraźnię i otworzyły oczy na nieznany dotąd obszar, który, co tu dużo mówić, ogromnie mnie zafascynował. Robiłem więc próby, kreśliłem siatki deformacyjne, próbowałem nanosić na nie obrazy najstaranniej jak tylko mogłem, a gdy najmniejszy choćby sukces wynagradzał moje trudy cieszyłem się i nabierałem entuzjazmu do dalszych poszukiwań.[...]" (pełny tekst w katalogu wystawy)  

Inne anamorficzne dzieła artysty:

Sławomir Chrystow, Piknik lalek, linoryt, źródło

Sławomir Chrystow, Nieczystość, tempera jajowa na desce, źródło

Sławomir Chrystow, Ilustracja do Rękopisu znalezionego w Saragossie – Wielki Szejk,
akwarela i gwasz na papierze, źródło

Marcin Czaja

W czerwcu 2016 w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie będzie można zobaczyć wystawę "Perspektywa dziwaczna w Polsce. Wystawa starych druków, rękopisów i dzieł anamorficznych." Wśród licznych prac będzie można zobaczyć dzieła miedzy innymi Marcina Czai.

Urodzony w 1983r. Częstochowie. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Dyplom na Wydziale Malarstwa w 2011 roku, w pracowni prof. Jacka Waltosia. Obecnie asystent w pracowni malarstwa i rysunku pierwszego roku ASP w Krakowie. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem oraz grafiką projektową. Mieszka i pracuje w Krakowie.

Marcin Czaja (zdjęcie prywatne)

Marcina Czaja (o swojej pracy):

W swojej pracy wykorzystałem rodzaj anamorfozy listwowej (en: channel anamorphosis), dzięki której podobnie jak w Ambasadorach Hansa Holbeina, mogłem uwzględnić wiele różnych punktów widzenia, a co się z tym wiąże, wiele różnych obrazów. Moim celem jest aby odbiorca odkrywał obraz, który zmienia się oraz na w pewien sposób “żyje” wraz z rzeczywistą zmianą pozycji odbiorcy.

Początkowe etapy tworzenia pracy na wystawę:

Elementy składowe podobrazia 

Elementy składowe podobrazia

 Sklejone podobrazie 

Zapraszamy serdecznie na wystawę w celu zobaczenia końcowego efektu. Więcej o samej wystawie TUTAJ.


Inne dzieła artysty:

Marcin Czaja, Autoportret 

Marcin Czaja, Magda 

Marcin Czaja,Głowa 

Marcin Czaja, Rytm

RYSZARD PAPROCKI (RYHO)

Współcześnie dużą popularnością cieszą się anamorfozy perspektywiczne rysowane lub malowane na chodnikach, jezdniach czy placach, zwane popularnie „rysunkami 3D” lub „malowidłami 3D”. Polakiem tworzącym takie dzieła w przestrzeni urbanistycznej jest Ryszard Paprocki, jego prace możemy podziwiać między innymi w Krośnie, Wieliczce i w Niedzicy.

Na rysunku 1 mamy anamorfozę „Moc żywiołów” namalowaną na tamie w Niedzicy wraz z pomiarami autora. Na rysunku 2 mamy widok dzieła z lotu ptaka (oba zdjęcia otrzymane dzięki uprzejmości autora). [1]

Rys. 1. Ryszard Paprocki „Moc żywiołów"- widok główny

Rys. 2. Ryszard Paprocki „Moc żywiołów" - rzut poziomy

Wszystkie etapy powstawania takiego dzieła będzie można zobaczyć w dniu wernisażu wystawy w Bibliotece Jagiellońskiej "Perspektywa dziwaczna w Polsce", 8 czerwca 2016 r. W ciągu całego dnia Ryszard Paprocki wraz z Zofią Szczęsną na odpowiednio przygotowanej podłodze w sali wystawowej będą tworzyć na oczach przechodniów i zwiedzających ogromnych rozmiarów anamorfozę perspektywiczną. Będzie to też możliwość porozmawiania z artystami i wypytania ich o wszelkie szczegóły.
Więcej informacji w maju.

Rys.3. Ryszard Paprocki i Zofia Szczęsna 

w trakcie opracowywania projektu "malowidła 3D"

RYSZARD PAPROCKI pseud. RYHO (o sobie):

architekt, artysta malarz

Urodzony w 1963 roku w Łękach Górnych na Podkarpaciu.

W latach 1983­1989 studiował architekturę na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, dyplom w 1989 roku (promotor dyplomu: prof. Witold Korski). W roku 1989 podjął studia na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dyplom z wyróżnieniem w 1993 roku w pracowni malarstwa sztalugowego prof. Juliusza Joniaka oraz w pracowni malarstwa ściennego prof. Józefa Ząbkowskiego.

Działalność w dziedzinie kompozycji anamorficznych [tzw. 3D Street Art]:

Od roku 2011 realizuje wielkoformatowe kompozycje anamorficzne. Jest autorem malowideł anamorficznych: "MOC ŻYWIOŁÓW" na koronie zapory wodnej w Niedzicy (2011), „SOLNY ŚWIAT” na rynku w Wieliczce (2012), „THE UNDERGLASS” w Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie (Malowidło w czasie realizacji było monitorowane w trybie online w internecie. Równocześnie był prowadzony wieloodcinkowy blog o anamorfozie: theunderglass.blogspot.com , 2013. ), „GRA” w pasażu Schillera w Łodzi (malowidło zrealizowane w ramach Fundacji Urban Forms jako tymczasowe, obecnie nie istnieje, 2013), „5 KOMPOZYCJI” w Szanghaju (Chiny, 2015). W roku 2014 zrealizował anamorficzny happening streetartowy przed krakowskim klubem Piękny Pies. Autor wielkoformatowego muralu anamorficznego „LEGENDA GLIWICKA” w Gliwicach (2014). Wielokrotnie opracowywał i wystawiał w przestrzeni publicznej anamorficzne kompozycje eventowe m.in. dla takich firm i instytucji jak: Algida, Lech Premium, Greenpeace, Audi, Grupa Azoty...

Zajmuje się malarstwem sztalugowym, malarstwem monumentalnym, architekturą, rzeźbą i architekturą ogrodów. Uprawia abstrakcjonizm, instalacje, sztukę w przestrzeni publicznej... W dorobku ponad 20 wystaw indywidualnych. Brał udział w ponad 30 wystawach zbiorowych.

Prace w wielu zbiorach prywatnych i państwowych w Kraju i za granicą.



[1] Ada Pałka „Tworzenie obrazów anamorficznych – propozycja warsztatów”, Tom 3 (2013), "Matematyka w przyrodzie i sztuce - matematyka, przyroda i sztuka w kształceniu powszechnym", Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu.

Isaac Newton "Optice..."

Warty uwagi jest traktat Isaaca Newtona o optyce. Dokładnie wydanie traktatu „Optice sive de reflexionibus, refractionibus, inflexionibus et coloribus lucis, libri tres / auctore Isaaco Newton ...; latine reddidit Samuel Clarke” o adresie wydawniczym Lausannae & Genevae : sumpt. Marci-Michaelis Bousquet & Sociorum. 

Źródło.

Cały traktat możemy znaleźć tutaj. Jednak nas najbardziej interesuje strona tytułowa. Na wydaniu z 1740 roku znajduje się na niej niewielka ilustracja.

Źródło.

Na samym środku widzimy postać, która przez specjalny wizjer obserwuje rzut perspektywiczny trapezu na płaszczyznę rzutowania wraz z zaznaczonymi włóknami wzrokowymi. Niżej dostrzegamy małego anioła, który w lustrzanym walcu obserwuje obraz anamorfozy refleksyjnej cylindrycznej, której niewyraźny kształt możemy dostrzec na dysku pod walcem. Z prawej strony inna postać ogląda pod dużym kątem obraz. Jest to przykład anamorfozy perspektywicznej, choć ciężko dostrzec co dokładnie przedstawia ta anamorfoza, to jednak zauważalne jest kilka plam, które mogę przypominać kształt czaszki (?).

Traktat ten możemy znaleźć miedzy innymi w Starych Drukach w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego pod sygnaturą 49916 oraz w Bibliotece Śląskiej sygnatura: 223722 II. 

Bardzo podobne odwołania do perspektywy dziwacznej możemy znaleźć na rycinie Sébastiena Leclerca (1637-1714), pod tytułem „L'Académie des sciences et des beaux-arts dédiée au Roy : [estampe] / Seb. Le Clerc” z 1698 roku. 

Reprodukcja. 

S. Leclerc "L'Académie des sciences et des beaux-arts"

Źródło.

Rycinę tę szczegółowo opracujemy w późniejszym czasie.

Podział anamorfoz

XVII-wieczny francuski uczony i matematyk Jean-Francois Niceron, którego obszarem naukowych badań była głównie anamorfoza, jako pierwszy dokonał prób jej sklasyfikowania. Podział uwzględniał kierunek patrzenia na obraz i jego położenie. Wyróżnił trzy typy kompozycji: optyczna, gdzie obserwator patrzy na dzieło wzdłuż rozległej sali, galerii; an optyczna - na obraz patrzy się pionowo w górę; katoptryczna - na obraz patrzy się w dół, przykładowo przez specjalne do tego celu zrobione okno umieszczone nad malowidłem [Baltrusaitis J., Anamorfozy, Gdańsk, 2009, s. 56].

Inny podział dzieli dzieła anamorficzne nie tyle pod względem kierunku patrzenia co zastosowania techniki tworzenia. Wyróżniamy anamorfozy perspektywiczne, tworzone na powierzchni płaskiej (np. płótno, kartka papieru). Aby je odczytać należy spojrzeć na nie z odpowiedniej odległości i pod odpowiednim kątem - tak jak w przypadku wspomnianego kiedyś dzieła Hansa Holbaina. Podobną sytuacje mamy w przypadku anamorfozy rowkowej ("channel anamorphosis"). Jej odczytanie również wymaga jedynie obrania odpowiedniego punktu obserwacji, jednak dzieło w całości nie znajduje się na powierzchni płaskiej, jest fragmentarycznie rozmieszczone na jednej ze ścian bocznych podłużnych graniastosłupowych listewek o trójkątnej podstawie. Umieszczając listewki jedną za drugą na niezamalowanej ścianie z odpowiedniego punktu patrzenia pokaże się całościowy obraz. Niekiedy w tego typu anamorfozach wykorzystywano płaskie lustro umieszczone pod kątem do konstrukcji, aby w nim odbić łączące się w całość fragmenty rysunku (Il.1.).

Ilustracja 1. 

Vignola J.B., REGOLE DELLA PROSPETTIVA PRATTICA 1583, str.95.

Źródło

Kolejną grupą są anamorfozy zwijalne. Są to dzieła, które malowane są wprawdzie na powierzchni płaskiej jednak wymagają jej zakrzywienia, zwinięcia i dopiero obrania odpowiedniego punktu obserwacji. W tej grupie możemy wyróżnić anamorfozy zwijalne stożkowe, w takim przypadku płaszczyzna dzieła stanowi pobocznicę stożka. Dzieło należy zwinąć w stożek w taki sposób, aby szkic znalazł się na zewnątrz, wtedy punkt obserwacji znajduje się nad wierzchołkiem stożka (anamorfoza zwijalna stożkowa wypukła) lub w taki sposób, aby rysunek znalazł się wewnątrz stożka, wtedy punkt obserwacji znajduje się od podstawy stożka (anamorfoza zwijalna stożkowa wklęsła). Dalej wyróżniamy anamorfozy zwijalne walcowe, dla których deformacja znika gdy powierzchnię dzieła wygniemy w kształt walca tak, aby dzieło znalazło się na zewnątrz (anamorfoza zwijalna walcowa wypukła) lub wewnątrz (anamorfoza zwijalna walcowa wklęsła). Punkt obserwacji znajduje się przeważnie na wprost zakrzywionej powierzchni. Tę formę deformacji możemy często podziwiać na kolebkowych sklepieniach kościołów barokowych. Przeważnie ilustrują one iluzjonistyczne przedłużenia architektonicznych elementów kościoła, zwane quadraturą, rozpowszechnione głównie dzięki traktatom Andrea Pozzo (Il.2.). Odpowiednio zdeformowane ilustracje pokrywające sklepienie (anamorfoza zwijalna walcowa wklęsła) oglądane ze środka kościoła iluzyjnie dają wrażenie kolejnych pięter architektonicznych budowli.

Ilustracja 2. 

Pozzo A. Prospettiva de' pittori e architetti d'Andrea Pozzo della Compagnia di Giesu. 1693. Fig.88

Źródło

W traktatach znajdujemy jeszcze inne anamorfozy zwijalne, między innymi graniastosłupowe wklęsłe i wypukłe, dla których zdeformowane fragmenty dzieła umieszcza się przeważnie na dwóch sąsiednich ścianach bocznych, oraz ostrosłupowe wklęsłe i wypukłe, w przypadku których dzieło odpowiednio deformuje się fragmentarycznie i umieszcza się je na ścianach bocznych ostrosłupa tak, aby oglądane odpowiednio znad wierzchołka (wypukła) lub od strony podstawy (wklęsła) wracało do prawidłowych proporcji (Il.3.).

Ilustracja 3. 

Schott G. MAGIA UNIVERSALIS NATURAE ET ARTIS, Tom 1. 1677 „ Icomismus VI pag. 111” figura II i III.

Źródło

Inną obszerną grupą są anamorfozy refleksyjne (lustrzane), dzieła te wykonane są na płaskiej powierzchni i nie wymagają bezpośrednich zniekształceń płaszczyzny. W tym przypadku dzieło musi zostać odbite w odpowiedniej powierzchni lustrzanej, a następnie, aby wszelkie deformacje w odbiciu zniknęły należy obrać właściwy punkt obserwacji. Chociaż opisaną już anamorfozę rowkową możemy zaliczyć do refleksyjnych, to jednak użycie lustra nie jest zawsze niezbędne do prawidłowego odczytania tego rodzaju dzieła. Najwięcej spotykamy anamorfoz refleksyjnych walcowych i stożkowych. Anamorfoza refleksyjna walcowa wymaga użycia lustra w kształcie walca do odczytania dzieła. Lustro stawia się przeważnie prostopadle do płaszczyzny obrazu tak, aby w pobocznicy walca odbił się obraz. Rzadziej używa się połowy walca tak, aby odbić fragment dzieła w wewnętrznej zakrzywionej powierzchni walca. Dalej wyróżniamy anamorfozę refleksyjną stożkową, wymagającą użycia lustra w kształcie stożka. Dzieło przeważnie ma kształt koła z wyznaczonym na środku miejscem na lustro, w tym przypadku punkt obserwacji znajduje się bezpośrednio nad wierzchołkiem stożka w odpowiedniej odległości. Pojawiają się również anamorfozy, gdzie lustrzany stożek kładziemy nad/pod dziełem w taki sposób, aby odbiło się ono w pobocznicy stożka, wtedy punkt obserwacji znajduje się nie nad wierzchołkiem stożka tylko na odpowiedniej wysokości i odległości bezpośrednio nad dziełem, przeważnie naprzeciw pobocznicy (Il.4.).

Ilustracja 4. 

Bettini M. APIARIA VNIVERSAE PHILOSOPHIAE MATHEMATICAE, 1645 T.1. APIAR. V str 6 . 

Źródło

Z kolei anamorfozy refleksyjne ostrosłupowe, przeważnie o kwadratowej podstawie, często wkomponowane są w inne dzieła, aby nie były widoczne puste przestrzenie pomiędzy fragmentami anamorfozy, która staje się całością po odbiciu w ostrosłupie i obraniu punktu obserwacji nad wierzchołkiem. Ostatnią wyraźnie zaznaczającą się grupą anamorfoz, są anamorfozy trójwymiarowe. Poszczególne elementy działa-rzeźby są rozmieszczone na określonej powierzchni w odpowiedniej od siebie odległości i wysokości. Po obraniu odpowiedniego punktu obserwacji otrzymujemy dwuwymiarowe dzieło. Możemy napotkać również dzieła z kilku grup jednocześnie. Przykładem może być anamorfoza refleksyjna zwijalna, odpowiednio zdeformowane dzieło zwijamy w walec tak, aby znalazło się ono wewnątrz, a w postawie umieszczamy lustrzaną kulę, w której obicie wnętrza walca tworzy już regularne kształty. Ten podział nie wyczerpuje możliwości tworzenia anamorfoz, ale pokazuje ich różnorodność i może dać do zrozumienia jak szerokim jest obszar poszukiwań dzieł anamorficznych.


Tekst z publikacji Pałka A. "Perspektywa dziwaczna w Polsce. Wystawa starych druków, rękopisów  i dzieł anamorficznych" katalog wystawy, 2016.